BÁO CÁO SƠ BỘ KẾT QUẢ KHAI QUẬT PHẾ TÍCH THÁP ĐẠI HỮU
Ngày 14/7/2023, Bảo tàng tỉnh Bình Định phối hợp với Viện Khảo cổ học Việt Nam tổ chức buổi Báo cáo sơ bộ Kết quả khai quật khảo cổ phế tích tháp Đại Hữu (thôn Chánh Mẫn, xã Cát Nhơn, huyện Phù Cát). Tham dự có đồng chí: Huỳnh Văn Lợi - Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao; TS. Phạm Văn Triệu - Viện Khảo cổ học Việt Nam, chủ trì khai quật; TS. Lê Đình Phụng - thành viên Hội Khảo cổ học Việt Nam; đại diện một số Sở, ngành liên quan, lãnh đạo huyện Phù Cát, xã Cát Nhơn, cùng phóng viên các cơ quan thông tấn báo chí trên địa bàn tỉnh.
Phế tích Đại Hữu tọa lạc trên đỉnh núi Đất, có diện tích khoảng 4.000m2 thuộc thôn Chánh Mẫn, xã Cát Nhơn. Đây là khu phế tích có vị trí quan trọng, nằm trong vùng lõi di sản văn hóa Champa tại Bình Định. Thời gian khai quật phế tích Đại Hữu diễn ra từ tháng 5 đến tháng 6/2023, theo Quyết định số 1023/QĐ-BVHTTDL ngày 18/4/2023 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Hố khai quật được mở từ trung tâm gò kéo dài về phía Đông, với diện tích là 165m², sau đó tiếp tục mở rộng về phía Nam theo hướng kiến trúc với diện tích 35m2 để làm rõ mặt bằng kiến trúc.
Sau khi bóc các lớp đất mặt, kiến trúc tháp xuất lộ ở độ sâu từ 0,5m đến 1,8m so với mặt đất, gồm một phần tường tháp phía Bắc, phía Nam, nền móng phía Đông tháp và hố thiêng nằm chính giữa lòng tháp. Hố thiêng là kiến trúc trung tâm của ngôi tháp, được xây bằng gạch nằm sâu dưới mặt nền kiến trúc tháp, mặt bằng hình vuông mỗi cạnh dài 0,5m; sâu 2,42m. Đây là nơi diễn ra những nghi thức đầu tiên trước khi tiến hành xây dựng ngôi tháp, cho nên được xem là nơi linh thiêng nhất.
Quá trình khai quật phát hiện được 102 hiện vật đá với nhiều loại hình và kích thước khác nhau. Trong đó, những hiện vật trang trí được tạc trên đá cát kết, gồm các loại hình: Bệ thờ, bia ký, phù điêu trang trí hình người, phù điêu trang trí hình động vật, phù điêu trang trí hình cánh sen, chày nghiền. Về chất liệu đất nung có: gạch, chóp tháp góc, gốm trang trí điểm góc, đồ gốm gia dụng (dùng trong các nghi lễ tôn giáo ở tháp). Đồ kim loại có: 01 tiền đồng hình tròn, đường kính 2cm, chính giữa có lỗ để xâu tiền, một mặt có khắc chữ “Minh Mạng thông bảo”; 01 đục sắt có chiều dài 15cm, một đầu bằng, một đầu dẹt, bề mặt bị oxy hóa tạo thành lớp gỉ sét bên ngoài.
Theo TS. Phạm Văn Triệu, chủ trì đợt khai quật, qua kiến trúc xuất lộ trong hố khai quật cho thấy, bình đồ thân tháp hình vuông, mỗi cạnh 9,8m, có cửa ra vào phía Đông và các cửa giả, tương tự các công trình kiến trúc tháp Champa tại Bình Định. Từ những di tích và di vật phát hiện, so sánh với kiến trúc tháp Champa đã được khai quật nghiên cứu, kết hợp với bia ký đã được phát hiện từ trước đến nay, có khả năng phế tích tháp Đại Hữu có niên đại thế kỷ XII - XIII.
Phát biểu tại buổi Báo cáo, Đ/c Huỳnh Văn Lợi, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao đánh giá cao giá trị lịch sử - văn hóa của phế tích tháp Đại Hữu và biểu dương nỗ lực của đoàn khai quật, đề nghị chính quyền địa phương đẩy mạnh công tác tuyên truyền để nâng cao ý thức người dân trong việc gìn giữ, bảo vệ di tích; đồng thời giao Bảo tàng tỉnh Bình Định đề xuất kế hoạch bảo tồn, phát huy giá trị di tích và tiếp tục đầu tư nghiên cứu khai quật trong thời gian đến./.
Quang cảnh buổi Họp báo cáo kết quả khai quật
Phế tích Đại Hữu tọa lạc trên đỉnh núi Đất, có diện tích khoảng 4.000m2 thuộc thôn Chánh Mẫn, xã Cát Nhơn. Đây là khu phế tích có vị trí quan trọng, nằm trong vùng lõi di sản văn hóa Champa tại Bình Định. Thời gian khai quật phế tích Đại Hữu diễn ra từ tháng 5 đến tháng 6/2023, theo Quyết định số 1023/QĐ-BVHTTDL ngày 18/4/2023 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Hố khai quật được mở từ trung tâm gò kéo dài về phía Đông, với diện tích là 165m², sau đó tiếp tục mở rộng về phía Nam theo hướng kiến trúc với diện tích 35m2 để làm rõ mặt bằng kiến trúc.
Đại biểu nghiên cứu hiện vật khai quật tại phế tích tháp Đại Hữu
Sau khi bóc các lớp đất mặt, kiến trúc tháp xuất lộ ở độ sâu từ 0,5m đến 1,8m so với mặt đất, gồm một phần tường tháp phía Bắc, phía Nam, nền móng phía Đông tháp và hố thiêng nằm chính giữa lòng tháp. Hố thiêng là kiến trúc trung tâm của ngôi tháp, được xây bằng gạch nằm sâu dưới mặt nền kiến trúc tháp, mặt bằng hình vuông mỗi cạnh dài 0,5m; sâu 2,42m. Đây là nơi diễn ra những nghi thức đầu tiên trước khi tiến hành xây dựng ngôi tháp, cho nên được xem là nơi linh thiêng nhất.
Hố thiêng trong lòng tháp
Quá trình khai quật phát hiện được 102 hiện vật đá với nhiều loại hình và kích thước khác nhau. Trong đó, những hiện vật trang trí được tạc trên đá cát kết, gồm các loại hình: Bệ thờ, bia ký, phù điêu trang trí hình người, phù điêu trang trí hình động vật, phù điêu trang trí hình cánh sen, chày nghiền. Về chất liệu đất nung có: gạch, chóp tháp góc, gốm trang trí điểm góc, đồ gốm gia dụng (dùng trong các nghi lễ tôn giáo ở tháp). Đồ kim loại có: 01 tiền đồng hình tròn, đường kính 2cm, chính giữa có lỗ để xâu tiền, một mặt có khắc chữ “Minh Mạng thông bảo”; 01 đục sắt có chiều dài 15cm, một đầu bằng, một đầu dẹt, bề mặt bị oxy hóa tạo thành lớp gỉ sét bên ngoài.
Tổng quan hố khai quật phế tích tháp Đại Hữu
Theo TS. Phạm Văn Triệu, chủ trì đợt khai quật, qua kiến trúc xuất lộ trong hố khai quật cho thấy, bình đồ thân tháp hình vuông, mỗi cạnh 9,8m, có cửa ra vào phía Đông và các cửa giả, tương tự các công trình kiến trúc tháp Champa tại Bình Định. Từ những di tích và di vật phát hiện, so sánh với kiến trúc tháp Champa đã được khai quật nghiên cứu, kết hợp với bia ký đã được phát hiện từ trước đến nay, có khả năng phế tích tháp Đại Hữu có niên đại thế kỷ XII - XIII.
Phát biểu tại buổi Báo cáo, Đ/c Huỳnh Văn Lợi, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao đánh giá cao giá trị lịch sử - văn hóa của phế tích tháp Đại Hữu và biểu dương nỗ lực của đoàn khai quật, đề nghị chính quyền địa phương đẩy mạnh công tác tuyên truyền để nâng cao ý thức người dân trong việc gìn giữ, bảo vệ di tích; đồng thời giao Bảo tàng tỉnh Bình Định đề xuất kế hoạch bảo tồn, phát huy giá trị di tích và tiếp tục đầu tư nghiên cứu khai quật trong thời gian đến./.
Tin và ảnh: Đặng Văn Đệ
Ý kiến bạn đọc
Bạn cần đăng nhập với tư cách là Thành viên chính thức để có thể bình luận
Danh mục
Thống kê truy cập
- Đang truy cập35
- Hôm nay946
- Tháng hiện tại10,596
- Tổng lượt truy cập3,372,959